Әлмәт таңнары

Әлмәт районы

18+
2024 - Гаилә елы
Синең кешеләрең, Әлмәт!

Ташчы Мәрьям

Бы­ел башка­ла­быз үзе­нең 60 ел­лы­гын бил­ге­ләп үт­те.

Бү­ген аның Ев­ро­па дә­рә­җә­сен­дә­ге шә­һәр бу­лып җи­те­шү­ен­дә күп­ләр­нең фи­да­карь хез­мә­те ята. Би­гәш­тә һәр ат­кан як­ты, ты­ныч таң­га шө­ке­ра­на кы­лып го­мер ки­че­рү­че Мәрь­ям Мө­хәм­мәт­гә­рә­е­ва әнә шу­лар­ның бер­се.

Авыр ел­лар

Та­тарс­тан­ның ат­ка­зан­ган тө­зү­че­се, «По­чет бил­ге­се» ор­де­ны ка­ва­ле­ры һәм бик күп мәр­тә­бә­ле бү­ләк­ләр­гә ия бул­ган 84 яшь­лек пер­со­наль пен­си­о­нер Мәрь­ям апа­ны ис­кә алу юк­ка тү­гел без­нең. Га­зе­та­лар­ны бай­так ал­ды­ра ул. "Әл­мәт таң­на­ры"н да бер хә­ре­фен дә кал­дыр­мый­ча укып, ил-көн яңа­лык­ла­ры бе­лән та­ны­шып ба­ра икән. Әл­мәт­кә ни­гез са­лу­чы­лар, аны тө­зү­че­ләр, юби­лей тан­та­на­ла­ры ту­рын­да­гы яз­ма­лар­ны укы­гач, ку­лы­на те­ле­фон труб­ка­сын алыр­га бул­ган.

- Мин ул ел­лар­ның те­ре ша­һи­ты, - ди­де Мәрь­ям апа. - Дан­лы тө­зү­че­лә­ре­без шак­тый бул­ды. Ме­нә, ми­сал өчен, буя­у­чы­лар бри­га­ди­ры Чәч­кә Пай­му­хи­на. Көч­ле, ях­шы бри­га­дир иде. Аның ире дә тө­зе­леш­тә эш­лә­де. Ис­ке Әл­мәт­тә го­мер ки­че­рү­че Хә­ниф Га­лә­вет­ди­нов та пен­си­я­гә чык­кан­чы таш­чы бул­ды. Би­гәш­тән Асия Ха­фи­зо­ва бе­лән әле дә хә­бәр­лә­шеп то­ра­быз.

Мәрь­ям апа Сә­ми­га Шә­ри­по­ва, Сә­гый­дә Вә­ли­е­ва, 30 ел бер­гә ку­лал­маш бу­лып эш­лә­гән Рә­ди­фә Гый­лә­җе­ва (хә­зер мәр­хү­мә) һәм баш­ка­лар­ны да җы­лы сүз­лә­р бе­лән ис­кә ал­ды, алар­ның да ал­ны-ял­ны бел­ми Әл­мәт­тә то­рак йорт­лар, төр­ле объ­ект­лар җит­ке­рү­лә­ре, үз эше­нең ос­та­ла­ры, игъ­ти­бар-хөр­мәт­кә ла­ек ке­ше­ләр бу­лу­ла­ры ха­кын­да сөй­лә­де.

Әң­гә­мә ба­ры­шын­да Мәрь­ям апа­ның да за­ма­нын­да ку­лын­да ут уй­на­туы, ягъ­ни авыр-авыр таш-кир­печ­ләр бе­лән эш итүе ачык­лан­ды. Хә­ер, Би­гәш кы­зы авыр­лык­ны ке­че яшь­тән үк кү­реп үсә, шу­ңа да зар­ла­ныр­га ярат­мый. Авыр бул­ган­дыр ин­де ди­гән­гә:

- И-и, сең­лем, кем­гә җи­ңел бул­ды ин­де ул, - дип сүз­не йом­гак­лау ягын ка­ра­ды ул. Сүз дә юк, су­гыш ел­ла­ры ба­ла­ла­ры­ның бер­се­нә дә ир­кә­лә­нер­гә ту­ры кил­мә­гән. Алар күр­гән­нәр­не күз ал­ды­на ки­тер­сәк тә, ачы яз­мыш­ла­рын һич ке­нә дә ту­лы­сын­ча тоя ал­мый­быз. Баш­тан ки­че­рер­гә яз­ма­сын, әл­бәт­тә. Мәрь­ям апа га­и­лә­дә ал­тын­чы ба­ла бу­лып 1929 ел­да дөнь­я­га ки­лә. Әти­се төп­че­ге­нең "әт­тә" ди­гән сү­зен дә ишет­ми бик ир­тә ба­кый­лык­ка кү­чә.

- Мин бер тап­кыр да "ә­ти" дип әйт­мә­гән ке­ше. Су­гыш баш­лан­ган­да ми­ңа 12 яшь иде. Әни­ләр бе­лән иң­гә-иң то­рып кол­хоз­да җир җи­мер­теп эш­лә­дек. Ниш­ли­сең ин­де за­ма­на­сы шун­дый бул­гач - тыл хез­мәт­чән­нә­ре­нең күп­че­ле­ге­нең ба­ла­ча­гы әнә шу­лай уз­ган. Кай­сы­бер­лә­ре әти­лә­ре су­гыш­та һә­лак бу­лып ятим кал­ган. Мәрь­ям­нең апа­сын да су­гыш тол, ике ба­ла­сын ятим кал­ды­ра.

Тор­мыш авыр бул­ма­са, бәл­ки Мәрь­ям апа баш­ка һө­нәр ия­се бу­лып ки­тәр иде. Мәк­тәп­тә ях­шы укый, җи­де класс­ны тә­мам­ла­гач, Ис­ке Әл­мәт­тә­ге 1 нче мәк­тәп­кә йө­реп ту­гыз класс бе­ле­м дә ала. Кай­сы гы­на кыз ба­ла­чак­та укы­ту­чы, та­би­бә бу­лыр­га хы­ял­лан­ма­ган икән. Мәрь­ям­нең дә иң зур те­лә­ге мө­гал­ли­мә һө­нә­ре бу­ла. Хәт­та Бө­гел­мә­гә укы­ту­чы­лар кур­сы­на до­ку­мент­лар да би­рер­гә ба­ра әле ул. Лә­кин хә­ер­че­лек ча­бу­дан тар­та, шу­ңа да хы­ял­лар­ны тез­ген­ләп кол­хоз­да гы­на ка­лу­дан гай­ре ча­ра бул­мый. 1948 ел­да бер төр­кем кыз­лар­ны, шул исәп­тән Мәрь­ям­не дә Ярос­лавль­гә вер­бов­ка­лый­лар. Чат­на­ма су­ык­лар­да да, ко­еп яу­ган яң­гыр ас­тын­да да бер ел ур­ман ки­сә кыз­лар.

Без ка­быз­ган ут­лар

- Ятим­лек ин­де. Үзе­без бе­лән ис­ке ки­ем­нәр­не, шах­та га­лош­ла­рын да алып кайт­тык. Кай­тып өл­гер­мә­дек, кол­хоз да без­не Ши­рә­мәт­кә ур­ман ки­сәр­гә җи­бәр­де. 6 нчы трест­ка шун­нан соң гы­на, 1950 ел­да ур­наш­тым - 21 яшь­лек кыз шу­лай итеп тө­зү­че бу­лып ки­тә. Ике ел ча­ма­сы төр­ле эш баш­кар­ган­нан соң аны таш­чы итеп бил­ге­ли­ләр. Әле бу чак­та Әл­мәт эш­че­ләр бис­тә­се бу­ла. Бер ел­дан ул шә­һәр­гә әй­лә­нә. Мәрь­ям апа ла­ек­лы ял­га чык­кан­чы­ V раз­ряд­лы таш­чы бу­лып би­ре­дә эш­ли. Ире Хө­сә­ен дә 6 нчы трест­тан бер­кая да кит­ми. Ике­се­не­кен бер­гә куш­кан­да 72 ел тө­зү­че ста­жы­на ия Мө­хәм­мәт­гә­рә­ев­ләр. Кыз­га­ныч, Хө­сә­ен абый гы­на хә­зер ара­да юк. Җә­мә­га­те аны ты­рыш тө­зү­че, уң­ган ху­җа, тәр­тип­ле, на­мус­лы ке­ше бу­ла­рак ис­кә ал­ды. Хө­сә­ен абый­ның да хез­мә­те за­ма­нын­да бү­ләк­ләр бе­лән бил­ге­ләп үтел­гән.

Дан­лык­лы таш­чы Рә­шит Сат­та­ров, ул ла­ек­лы ял­га кит­кәч эс­та­фе­та­ны үз ку­лы­на ал­ган Сә­ет Хә­би­бул­лин­ның кул ас­тын­да эш­ләр­гә на­сыйп бул­ган Мәрь­ям апа­га.

- Таш са­лу се­рен Рә­шит абый­дан өй­рән­дем, - ди ул, ха­ти­рә­лә­ре бе­лән ур­так­ла­шып. - Чу­пай та­шын­нан һәм кир­печ­тән күп­ме йорт җит­кер­дек. Шә­һәр­нең кай­сы гы­на ура­мы­на, квар­та­лы­на бар­ма - без­нең бри­га­да тө­зе­гән йорт­лар. Төр­ле көн­кү­реш объ­ект­ла­ры да тө­зел­де. 18 ба­ла­лар бак­ча­сы, 5 ко­тель­ный, 6 мәк­тәп, пар­тия шә­һәр ко­ми­те­ты, "Ак­чар­лак" рес­то­ра­ны, "Та­тарс­тан" ки­но­те­ат­ры би­на­ла­ры һәм баш­ка­лар без­нең кул аша уз­ды. Алар­дан тыш авыл­лар­да да тө­зе­гән объ­ект­ла­ры­быз күп. Сар­ман ра­йо­нын­да, Җә­лил бис­тә­сен­дә яшәү­че­ләр­не дә хез­мә­те­без бе­лән ку­ан­дыр­дык. 1958 ел­да Рә­шит абый Сат­та­ров­ка Со­ци­а­лис­тик Хез­мәт Ге­рое исе­ме би­ре­лү ба­ры­быз өчен дә шат­лык­лы ва­кый­га бул­ды. 1960 ел­да бри­га­да­га "Ком­му­нис­тик хез­мәт удар­ни­гы" исе­ме би­рел­де. Бри­га­да­быз шә­һәр­дә бе­рен­че урын­га чык­ты. Тө­зе­гән соң­гы объ­ек­тым тө­зе­леш тех­ни­ку­мы ту­лай то­ра­гы бул­ды. Соң­гы кир­печ­не мин куй­дым.

Мәрь­ям апа­ның үзе­нең дә бү­ләк­ләр "сан­ды­гы" бай бу­лып чык­ты. Яз­ма­быз ба­шын­да әй­теп уз­ган­нар­дан тыш В.И. Ле­нин­ның 100 ел­лы­гы уңа­ен­нан чы­га­рыл­ган "Фи­да­карь хез­мәт өчен" ме­да­ле, Газ сә­нә­га­те ми­нистр­лы­гы от­лич­ни­гы бил­ге­се, ТАССР Юга­ры Со­ве­ты Пре­зи­диу­мы­ның һәм баш­ка дә­рә­җә­ле ор­ган­нар­ның Мак­тау гра­мо­та­ла­ры, Рәх­мәт хат­ла­ры, ха­лык де­пу­тат­ла­ры­ның Әл­мәт шә­һәр Со­ве­ты­на ике ча­кы­ры­лыш де­пу­тат, проф­со­юз­лар­ның өл­кә кон­фе­рен­ци­я­се­нә де­ле­гат итеп сай­ла­нуы, ком­му­нис­тик хез­мәт удар­ни­гы, со­ци­а­лис­тик ярыш­лар­да җи­ңү­че, бишь­ел­лык­лар удар­ни­гы бу­лу­ын рас­лау­чы до­ку­мент­лар ка­дер­ле яд­карь бу­лып сак­ла­на. Алар­ны бар­ла­ган­да Мәрь­ям апа яшь­ле­ге­нә кай­тып кил­гән­дәй бу­ла:

- Ни­чек без, ха­тын-кыз­лар, ул авыр таш­лар­ны кү­тәр­дек икән дип кай­чак­лар­да ап­ты­рап та ку­ям. Ә бит бе­ре­без дә зар­лан­ма­ды, ки­ре­сен­чә, яры­ша-яры­ша эш­лә­дек. Бри­га­да­быз бик та­ту иде. Шу­ңа да җи­ңү­ләр­гә ире­шел­гән­дер. Без­нең чор кыт­лык­та үт­те. Юнь­ле ки­ем-са­лым күр­мә­дек. Бү­ген исә эш­кә ку­нак­ка бар­ган­дай ма­тур ки­е­неп ба­ра­лар. Ашау-эчү дә ях­шы - нәр­сә те­ли­сең, шул бар. Хә­зер эш шарт­ла­ры да җи­ңе­ләй­де. Кир­печ­ләр­не, из­мә­ләр­не та­шу ме­ха­ни­ка­лаш­ты­рыл­ган. Тех­ни­ка за­ма­ны шул. Мон­дый күр­кәм үз­гә­реш­ләр­не кү­реп шат­лан­мый мөм­кин тү­гел. Ал­ла­га шө­кер, пен­си­я­сен ва­кы­тын­да би­реп то­ра­лар, хәт­та өй­гә ка­дәр ки­те­рә­ләр. Утын як­мый­быз. Өй җы­лы, ут-су бар. Зар­ла­ныр­га урын юк. Ка­дер-хөр­мәт­тә яшим.

Ка­дер­лә­сәң олы­ны, ка­дер­ләр­ләр үзең­не

Эш­тән кайт­кач әле бит өй­дә дә мә­шә­кать­ләр кө­теп то­ра. 4 ба­ла. Хә­зер уй­лый­сың да шак­ка­та­сың: дек­рет ялы 70 көн ге­нә би­рел­гән, шун­нан соң син я эш­кә чы­га­сың яки эшең­не югал­та­сың. Ярый әле Мәрь­ям апа­ның әни­се янә­шә­дә бу­ла - Мө­хәм­мәт­гә­рә­ев­ләр Мәрь­ям апа­ ту­ып-үс­кән ни­гез­дә го­мер ки­че­рә­ләр. Дүрт­поч­мак­лы ис­ке йорт­ны яңар­та­лар, ки­ңәй­тә­ләр. "Ә­ни 94 яшь­кә ка­дәр яшә­де. Соң­га та­ба күз­лә­ре на­чар кү­рә баш­ла­ды. Уры­ны түр­дә бул­ды. Ба­ла­лар­ны әни ка­ра­ды. Бак­ча­га бер­се дә йөр­мә­де", - ди­ Мәрь­ям Мө­хәм­мәт­гә­рә­е­ва. Урын өс­те­нә ят­кан апа­сы­ның да төп та­я­ны­чы бу­ла сең­ле­се.

Ни чәч­сәң, шу­ны урыр­сың, ди­ләр. Га­и­лә­дә өл­кән­нәр­гә ка­ра­та әти-әни­се­нең җы­лы ка­ра­шын, хөр­мәт-мә­хәб­бә­тен кү­реп үс­кән ба­ла­лар га­дәт­тә тәү­фыйк­лы, ита­гать­ле бу­ла. Мәрь­ям апа да ба­ла­ла­ры бе­лән го­рур­ла­на. "Ба­ры­сы да ях­шы укы­ды­лар, мах­сус бе­лем ал­ды­лар. Өч улым да ар­ми­я­дә хез­мәт ит­те. Ан­нан рәх­мәт хат­ла­ры гы­на ал­дык. Онык­ла­рым да юга­ры бе­лем­ле, бер оны­гым­ны хәт­та буш­лай Аме­ри­ка­га укыр­га җи­бәр­де­ләр. Мин бик бай ке­ше: 8 оны­гым, 11 онык­чам бар", - ди ул, ку­а­ны­чы бе­лән ур­так­ла­шып.

Дөнья ма­тур, дөнья киң

Су­гыш һәм хез­мәт ве­те­ра­ны бү­ген­ге Әл­мәт­кә, күр­кәм үз­гә­реш­ләр­гә дә сок­ла­нып туя ал­мый. Ул эш­лә­гән 6 нчы трест хә­зер юк ин­де. Мәрь­ям апа­ны 12 а тер­ри­то­ри­аль иҗ­ти­ма­гый җир­ле үзи­да­рә Со­ве­ты үз ка­на­ты ас­ты­на ал­ган. Өл­кән­нәр кө­нен­дә дә игъ­ти­бар­ны алар күр­сә­тә. Кү­ңе­лен иң җил­кет­кә­не - Җи­ңү бәй­рә­ме уңа­ен­нан Би­гәш­тә­ге обе­лиск янын­да оеш­ты­рыл­ган ча­ра. Чор­даш­ла­рын оч­ра­ту кү­ңел­ле миз­гел­ләр­нең бер­се бул­са, би­ре­дә чы­гыш яса­ган уку­чы­лар­ны элек­ке­ге мәк­тәп фор­ма­ла­рын­нан кү­рү та­гын да ку­ан­дыр­ган ве­те­ран­ны. Уку­чы­лар мәк­тәп­кә дә шу­лай йөр­сен иде ди­гән те­лә­ген дә җит­кер­де ул.

Ту­гы­зын­чы дис­тә­не вак­ла­вы­на да ка­ра­мас­тан, Мәрь­ям апа көр кү­ңел­ле, җи­тез, һәр­нәр­сә­дән хә­бәр­дар. 72 яше­нә ка­дәр сы­ер да ас­ра­ган үзе. Бү­ген исә бак­ча, та­вык­лар ара­сын­да кай­на­ша. Бө­тен на­маз тәр­тип­лә­рен, ая­тел­көр­си, до­га­лар­ны ят­тан бе­лә. "Карт­лык­ка би­ре­шер­гә исә­бем юк әле", - ди­де пер­со­наль пен­си­о­нер сау­бул­лаш­кан­да. Амин, шу­лай бул­сын, озын го­мер бир­сен!

Ири­на Апа­ча­е­ва

Ав­тор фо­то­сы

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа


Оставляйте реакции

0

0

0

0

0

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза :(
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Теги: 250