Каһарман Шаһидә апа

Ә бү­ген ми­нем сез­гә рес­пуб­ли­ка Дәү­ләт ав­то­инс­пек­ци­я­се та­ри­хы­на үзе­нең исе­мен на­мус­лы хез­мәт, ма­тур га­мәл­ләр бе­лән язып куй­ган ка­һар­ман ха­тын-кыз хез­мәт­кә­ре­без Ша­һи­дә Га­ли­мо­ва ту­рын­да сөй­ли­сем ки­лә.

Ка­һар­ман ди­гәч, бәл­ки, кай­бе­рәү­ләр Ша­һи­дә апа­ның хез­мә­тен ки­но­лар­да­гы ке­бек ав­то­мо­биль­дә җи­на­ять­че­ләр­не ку­ып, пис­то­лет­тан аты­шып, кул­ла­ры­на бо­гау са­лып, ки­зү бү­ле­ге­нә алып кай­ту­чы итеп күз ал­ды­на ки­те­рер. Ми­нем­чә, ка­һар­ман бу­лу өчен ха­тын-кыз­га мон­дый ба­тыр­лык­лар кы­лу мәҗ­бү­ри тү­гел. Ха­тым­ны укып чык­кач үзе­гез дә ми­нем бе­лән ки­ле­шер­сез дип уй­лыйм.

...Са­ма­ра өл­кә­се Шан­та­лы ра­йо­ны Де­нис авы­лын­да 1934 ел­ның 23 фев­ра­лен­дә (ир-ат­лар кө­нен­дә!) күп ба­ла­лы га­и­лә­дә туа ул. Ша­һи­дә апа­га 7 яшь тул­гач, Бө­ек Ва­тан су­гы­шы баш­ла­на. Олы абый­сы су­гыш­та хә­бәр­сез юга­ла. Әти­се су­гыш­та ал­ган яра­ла­рын­нан 1946 ел­да ва­фат бу­ла. Ач­лык-ялан­гач­лык, ятим­лек - ба­ры­сы да аның ба­шын­нан ки­чә. Ша­һи­дә апа ты­ры­ша-тыр­ма­ша бе­ле­мен дә ала, укы­ту­чы, ки­тап­ха­нә­че бу­лып эш­ли. Ра­йон ком­со­мол ко­ми­те­ты­на II сек­ре­тарь итеп сай­лый­лар үзен. Чит­тән то­рып, Куй­бы­шев транс­порт тө­зе­ле­ше тех­ни­ку­мын тә­мам­лый. 1967 ел­да ире һәм 3 ба­ла­сы бе­лән Әл­мәт­кә кү­че­неп ки­лә. Ав­тот­ранс­порт предп­ри­я­ти­е­се­нә эш­кә ур­на­ша. Дәү­ләт ав­то­инс­пек­ци­я­се хез­мәт­кәр­лә­ре әз бул­ган­га, кә­газь эш­лә­рен­дә бу­лы­шыр­га дип, оеш­ма­лар­дан яр­дәм­че­ләр со­рый тор­ган чак. Ша­һи­дә апа­ны да ГА­И­га еш кы­на ча­кы­ра­лар. Эш­тә җа­вап­лы, җый­нак, язуы ма­тур ха­ным­ны бик оша­та­лар, да­и­ми эш­кә ча­кы­ра­лар. Ри­за бу­ла.

Ке­че сер­жант­тан өл­кән лей­те­нант­ка ка­дәр үсеп, га­и­лә­сен тәр­би­я­ләү­гә дә хи­лаф­лык ки­тер­ми­чә, күп ба­ла­лы ана ад­ми­нист­ра­тив прак­ти­ка төр­ке­мен­дә инс­пек­тор бу­лып эш­ли. Бе­лем, та­ләп­чән­лек бе­лән бер­гә тө­гәл­лек, тү­зем­лек тә со­рый тор­ган ва­зи­фа бу - юл­да эш­ләү­че инс­пек­тор­лар бе­лән ка­гый­дә боз­ган ма­ши­на йөр­тү­че­ләр ара­сын­да бер бик җа­вап­лы бу­ын. Ике як­ның да хә­зер­ге ке­бек инс­ти­тут­лар тү­гел, тех­ни­кум да, хәт­та ур­та бе­ле­ме дә бул­ма­ган чак­лар. Ша­һи­дә апа үзе дө­рес итеп бер­кет­мә ту­ты­рыр­га өй­рәт­кән инс­пек­тор­лар­ның да, транс­порт йөр­тү­че­ләр­нең дә их­ти­ра­мын ка­за­на. Яшь хез­мәт­кәр­ләр­дән "ә­ни­е­без" сү­зен ише­тү өчен бик акыл­лы һәм са­быр бу­лыр­га ки­рәк­тер ул.

Сүз­лә­рем ни­гез­сез чык­ма­сын өчен, рес­пуб­ли­ка ЮХИ­ДИ җи­тәк­че­се Риф­кать Миң­не­ха­нов­ның Ша­һи­дә Ис­мә­гыйль кы­зын 80 яшь­лек юби­лее бе­лән кот­лап яз­ган хөр­мәт­ләү ха­тын тап­шыр­ган­да Әл­мәт ГАИ ве­те­ран­нар со­ве­ты рә­и­се Дмит­рий Ку­хар­кин­ның әйт­кән сүз­лә­рен ки­те­рәм:

- Ул без­гә әни­е­без, өл­кән апа­быз ке­бек бул­ды. Ни­чек дө­рес итеп до­ку­мент­лар ту­ты­рыр­га, граж­дан­нар бе­лән ни­чек дө­рес ара­ла­шыр­га, үза­ра их­ти­рам­лы мө­га­мә­лә - ба­ры­сы­на да ул без­гә үр­нәк бул­ды. Әл­мәт ГАИ бү­ле­ген­дә бер­дән­бер ха­тын-кыз офи­цер бу­ла­рак про­па­ган­да эшен дә авы­рык­сын­мый­ча алып бар­ды. Сте­на га­зе­та­сы да чы­гар­ды. Партг­ру­порг та бул­ды.

Җа­вап­лы хез­мәт, га­и­лә­не кай­гыр­ту өс­те­нә Ша­һи­дә апа ЭЭМ­да гы­на тү­гел, рес­пуб­ли­ка­кү­ләм фес­ти­валь-кон­курс­лар­да кат­на­шыр­га ва­кыт та­ба. Ф. Ту­и­шев исе­мен­дә­ге гар­мун­чы­лар бәй­ге­се­нең ике мәр­тә­бә лау­ре­а­ты, ха­лык ал­дын­да үз ши­гырь­лә­ре һәм таль­ян моң­на­ры бе­лән да­и­ми ма­тур чы­гыш­ла­ры өчен 2004 ел­да Ра­фа­ил Төх­фә­тул­лин исе­мен­дә­ге пре­мия лау­ре­а­ты бу­ла. "Пе­чән­гә тө­шү", "А­вы­лым яши", "Тор­мыш гыйб­рәт­лә­ре", "Кү­ңел дәр­те", "А­вы­лым ке­ше­лә­ре" исем­нә­ре бе­лән 5 ши­гырь ки­та­бы чык­ты. Ши­гырь­лә­рен­дә - ту­ган авы­лы Де­нис, аның ке­ше­лә­ре, ту­ган йор­ты, ни­ге­зе, Әл­мәт, тор­мыш гыйб­рәт­лә­ре, ба­ла­ла­ры. Рә­ис Нә­гый­мов, Ро­берт Анд­ре­ев, Фә­һи­мә Риз­ва­но­ва көй яз­ган җыр­лар ав­то­ры да ул.

Сүз­нең ба­шын­да мин Ша­һи­дә апа­ны ка­һар­ман дип ата­ган идем. Кай­чак су­гыш ба­тыр­ла­ры да ты­ныч тор­мыш­та сы­гы­лып тө­шә. Ә ул нык рух­лы. ГА­И­да 22 ел эш­лә­гәч, җит­ди авы­ру сә­бәп­ле, 1992 ел­да Ша­һи­дә Га­ли­мо­ва ла­ек­лы ял­га кит­сә дә, кол­лек­тив бе­лән ты­гыз элем­тә­дә яши. Әл­мәт ЮХИ­ДИ бү­ле­ге­нең баш­лык урын­ба­са­ры Ай­рат Шә­рә­фет­ди­нов әйт­кән­чә, хез­мәт­тә ча­гын­да да, ял­га кит­кәч тә Ша­һи­дә апа яшь­ләр­гә үр­нәк һәм ки­ңәш­че бу­лып, 70-90 нчы ел­лар хез­мәт­кәр­лә­ре өчен ос­таз бу­лып ка­ла. Кол­лек­тив­ның ин­де 3 нче бу­ы­ны өчен ул зы­я­лы­лык, җа­вап­лы­лык һәм чын та­тар ха­тын-кы­зы үр­нә­ге.

2010 ел­да ЭЭМ­ның үзеш­чән сән­гать бу­ен­ча Тү­бән Ка­ма­да үт­кән зо­на кон­кур­сын­да кат­на­шу­ын со­ра­гач та кар­шы кил­ми ул. Ма­ши­на­да ятып ба­ра, та­як­ка та­я­нып сәх­нә­гә ме­нә, үз ши­гырь­лә­рен сөй­ли, таль­ян­да уй­ный һәм та­ма­ша тә­мам­лан­ган­ны да кө­теп җит­ке­рә ал­мый­ча, ма­ши­на­да ятып кай­тып ки­тә. Ә бү­ләк­не ве­те­ран­нар со­ве­ты рә­и­се Дмит­рий Ку­хар­кин тап­шы­рыр­га алып ки­леп җит­кер­гән­дә сыр­хау­ха­нә­дә Ша­һи­дә Ис­мә­гыйль кы­зы­ның ая­гын ки­сәр­гә дип опе­ра­ция бүл­мә­се­нә алып кер­гән бу­ла­лар ин­де. Нык рух­лы Ша­һи­дә апа дүрт сте­на ара­сын­да уты­рыр­га җы­ен­мый. Озак та үт­ми рес­пуб­ли­ка ЮХИ­ДИ ве­те­ран­нар со­ве­ты­ның ул чак­та­гы рә­и­се Р. Тук­та­ров "ал­маш аяк" - бик уңай­лы ко­ляс­ка алып ки­леп җи­тә.

Ке­ше­ләр­гә ях­шы­лык­лар гы­на эш­ләп, 3 ба­ла, онык­лар тәр­би­я­ләп, ши­гырь­ләр язып, бе­рен­че төр­кем ин­ва­лид­лык­та бул­ган ки­леш һө­нә­ри бәй­рәм­нәр­дә элек­ке­ге хез­мәт­тәш­лә­рен таль­ян моң­на­ры бе­лән ял ит­те­рү­че 80 яшь­лек Ша­һи­дә апа­быз ту­рын­да ни­чек ка­һар­ман ди­ми­сең?! Эч­ке эш­ләр ида­рә­се, шә­һәр­кү­ләм оч­ра­шу­лар­дан да чит­тә кал­мый ул. Биш кат­лы лифт­сыз йорт­та яши үзе. Ко­ляс­ка­да йөр­гән ке­ше өчен бер ка­ра­саң зур мә­шә­кать ин­де.

- Бер кы­ен­лы­гы да юк, алып ки­тә­ләр, ки­те­реп ку­я­лар, - ди Ша­һи­дә апа. Һәм, оп­ти­мист та­вы­шы бе­лән кө­леп, өс­тәп куя: - Кул­ла­рын­да кү­тә­реп ке­нә йөр­тә­ләр егет­ләр.

Соң­гы ара­лар­да, су­гыш чо­ры ту­рын­да сүз чык­са, Ша­һи­дә апа көч­ле та­вы­шы бе­лән үзе­нең Җи­ңү ту­рын­да­гы ши­гы­рен сөй­ли һәм үзәк­ләр­не өзеп таль­ян­да уй­нап җи­бә­рә.

Җи­де яшь­тә ку­лы­ма гар­мун ал­дым,

Су­зып-су­зып аны уй­на­дым.

Җиз тел­ләр­гә са­гы­шым­ны ку­шып,

Әти­ем­не са­гы­нып җыр­ла­дым.

Авыр су­гыш бет­те. Җи­ңү кил­де!

Ми­ңа ун­бер тул­ды шул ел­да.

Әти­ем, абы­ем - су­гыш кор­бан­на­ры...

Күз­ләр­дә яшь кип­ми бы­ел да.

Су­зып-су­зып уй­ныйм гар­му­ным­ны,

Ерак­лар­га чы­ңы та­рал­сын.

Хә­тер яра­ла­рын яңарт­сын да,

Кай­гы-хәс­рәт­ләр­не та­рат­сын.

Гел тын­ма­сын иде ми­нем гар­мун,

Һа­ман уй­на­сын да уй­на­сын.

Кан­ко­еш­лар бет­сен җир йө­зен­дә,

Бер­кай­чан да су­гыш бул­ма­сын!

Мон­дый чак­лар­да ир-ат­лар­ның да күз­лә­ре яшь­лә­нә.

Бу ха­тым ве­те­ра­ны­быз Ша­һи­дә Га­ли­мо­ва­ның тор­мыш юлы­на, рух нык­лы­гы­на сок­ла­ну, үзе­нең юби­лее елын­да һө­нә­ри бәй­рә­ме­без бе­лән кот­лау, озак ел­лар на­мус бе­лән хез­мәт ит­кә­не­нә без­нең - кол­ле­га­ла­ры­ның рәх­мә­те бул­сын иде. Та­гын озак ел­лар хез­мәт­тәш­лә­ре­гез­нең, ба­ла­ла­ры­гыз­ның ка­дер-хөр­мә­тен­дә, иҗат шат­лык­ла­ры бе­лән яшәр­гә яз­сын Сез­гә! Без Сез­не гел шу­лай кул­ла­ры­быз­да йөр­тер­гә ри­за.

Иван Га­фу­ров

рес­пуб­ли­ка ЮХИ­ДИ ида­рә­се ве­те­ран­нар со­ве­ты рә­и­се

Ка­зан шә­һә­ре