Әлмәттә тәмәке тарткан өчен административ җаваплылыкка тартылу­чылар әлегә юк

Эч­ке эш­ләр ми­нистр­лы­гы­ның Әл­мәт ра­йо­ны бу­ен­ча бү­ле­ге на­чаль­ни­гы урын­ба­са­ры Ил­шат Шәм­син­ның дү­шәм­бе ки­ңәш­мә­сен­дә әй­тү­е­нә ка­ра­ган­да, әле­гә без­нең җир­лек­тә шт­раф­ка тар­ты­лу­чы­лар юк. Бу әл­мәт­ле­ләр­нең за­кон­ны тың­лау­ла­ры нә­ти­җә­се­ме, әл­лә мо­ңа игъ­ти­бар җи­тен­ке­рә­ми­ме?

Игъ­ти­бар җит­ми­дер, ах­ры, чөн­ки без­дә дә җә­мә­гать урын­на­рын­да тә­мә­ке көй­рә­тү­ләр дә­вам итә. Ми­сал өчен, Әл­мәт­нең 60 ел­лы­гы исе­мен­дә­ге ск­вер­да уз­ган җом­га көн­не ге­нә ике егет­нең тө­тен эчен­дә гәп ку­ер­тып уты­ру­ла­ры­на тап бу­лыр­га ту­ры кил­де. Җә­мә­гать уры­нын­да тар­тыр­га яра­мый ди­гән­гә алар: "Шу­лай­мы­ни, без ишет­мә­дек", - ди­де­ләр һәм тә­мә­ке­лә­рен пыш­кы­ту­ла­рын дә­вам ит­те­ләр. Ярый әле, бә­хет­лә­ре­нә, якын­да хо­кук тәр­ти­бе са­гын­да то­ру­чы­лар кү­рен­мә­де. Югый­сә егет­ләр­гә сал­лы гы­на шт­раф тү­ләр­гә ту­ры кил­гән бу­лыр иде. Ә шт­раф кү­лә­ме аз тү­гел - 500 сум­нан 1,5 мең­гә ка­дәр. Ни­ко­тин яра­ту­чы­лар­ны төр­ле җир­дә оч­ра­тыр­га бу­ла. Кем­дер тук­та­лыш­та көй­рә­тә, ки­бет ян­на­рын­да, ба­ла­ла­ры мәк­тәп­тән чык­кан­ны көт­кән­дә, урам­нан бар­ган­да да тә­мә­ке тө­те­не исе ки­леп бә­ре­леп, су­лыш­ны кы­са...

Бы­ел­ның 1 ию­нен­нән тә­мә­ке тар­ту­ны тый­ган һәм 15 но­ябрь­дән үз кө­че­нә кер­гән за­кон нин­ди җә­мә­гать урын­на­рын күз­дә то­та? Әл­бәт­тә ин­де, парк-ск­вер­лар­да, ягъ­ни ке­ше­ләр ял итә тор­ган җир­ләр­дә тар­тыр­га яра­мый. Исем­лек зур: дәү­ләт уч­реж­де­ни­е­лә­ре, ка­фе­лар, ки­бет­ләр, ме­ди­ци­на, мә­га­риф, мә­дә­ни­ят, спорт уч­реж­де­ни­е­лә­ре, са­на­то­рий­лар, пляж­лар, җә­мә­гать транс­пор­ты һәм алар тук­тый тор­ган тук­та­лыш­лар һәм баш­ка­лар. Эш урын­на­ры ту­рын­да әй­теп тә то­ра­сы юк. Ни­һа­ять, ба­ла­лар мәй­дан­чык­ла­ры да ир­кен су­лыш ала­чак. Ник ди­гән­дә, би­ре­дә тә­мә­ке көй­рә­тү­че­ләр­гә шт­раф ике мең­нән өч мең сум­га ка­дәр ка­рал­ган. Әле­гә ба­ла­лар саф һа­ва­да уй­ный дип шат­ла­на ал­мый­быз. Са­бый­ла­ры бе­лән ише­гал­ды­на чык­кан әти­ләр­нең, кай­чак­лар­да әни­ләр­нең дә кул­ла­рын­да тә­мә­ке уты кү­ре­нә.

Подъ­езд­лар­да, лифт­лар­да да тә­мә­ке тар­ту ты­е­ла. Лә­кин за­кон­ны сан­га сук­мау­чы­лар күр­ше­лә­рен "за­рар­лау­ны" дә­вам итә.

- Элек­ке­ге күр­ше­лә­ре­без бик әй­бәт иде, яңа­ла­ры бе­лән ур­так тел та­ба ал­мый­быз. Ишек­лә­ре­без те­рә­леп тор­ган күр­ше без­нең кат­та­гы мәй­дан­чык­та тә­мә­ке тар­та. Ике яшь ба­ла­быз бар, тә­мә­ке исе фа­тир­га ка­дәр үтеп ке­рә. Бер­ни­чә тап­кыр әй­теп тә ка­ра­дык, фай­да­сы гы­на юк. Без кем­гә мө­рә­җә­гать итә ала­быз? - дип уз­ган ат­на­да ре­дак­ци­я­гә шал­ты­рат­ты Шев­чен­ко ура­мын­да­гы 140 нчы йорт­та яшәү­че Алия Са­би­ро­ва.

Яңа за­кон бу­ен­ча алар­га ка­ра­та да ад­ми­нист­ра­тив бер­кет­мә­ләр тө­зе­лер­гә ти­еш. Аның ни­ге­зен­дә подъ­езд­ла­рын­да тә­мә­ке тар­ту­чы­лар­га да 500 дән 1500 сум­га ка­дәр шт­раф са­лы­ныр­га мөм­кин. Тик "га­еп­не" ис­бат­лар­га ки­рәк. Тә­мә­ке тар­ту­чы­лар­га ши­ка­ять бе­лән по­ли­ци­я­гә яки участ­ко­вый­лар­га мө­рә­җә­гать итәр­гә ки­ңәш итә­без.

Үз­лә­ре яшә­гән подъ­езд­лар­да гы­на тү­гел, бал­кон­на­рын­да тә­мә­ке тарт­кан­нан соң төп­чек­лә­рен урам­га ыр­гы­ту­чы­лар да кү­зә­те­лә. Ише­гал­ды җы­еш­ты­ру­чы­лар йорт кы­ры­ен­да­гы төп­чек­ләр­не чүп­ләп ки­теп өл­гер­ми, яңа­ла­ры пәй­да бу­ла. Кыш кө­не яу­ган кар бе­лән алар ас­та ка­ла ба­ра. Явым-тө­шем­сез көн­нәр­дә кар өс­те­нә әй­тер­сең лә мах­сус си­бә­ләр.

Өмә ва­кы­тын­да сый­ныф­таш­ла­ры бе­лән тер­ри­то­ри­я­ләр­не җы­еш­ты­рыр­га чык­кан 24 нче мәк­тәп уку­чы­сы Ка­тя Ки­си­ле­ва­ның, "12 нче ЖЭУ" ҖЧҖ ише­гал­ды җы­еш­ты­ру­чы­сы На­деж­да Нес­те­ро­ва­ның Ле­нин ура­мын­да­гы 139 нчы йорт бал­кон ас­ла­ры­ның һәр­ва­кыт төп­чек­ләр бе­лән ту­лу­ын­нан зар­лан­га­ны хә­тер­дә. Бал­кон­нан тә­мә­ке төп­че­ге ыр­гы­ту­чы­лар­га ка­ра­та нин­ди җә­за кул­ла­нуы ту­рын­да­гы со­рау­ны шә­һәр про­ку­ро­ры Ра­фаэль Ша­ки­ров­ка бир­дек.

- Әле­гә ка­дәр мон­дый эш ка­рал­га­ны бул­ма­ды. Әл­бәт­тә, урам­ны чүп­ләр­гә ти­еш тү­гел­ләр, ди­мәк, бу со­рау­ны өй­рә­нер­гә ки­рәк, - дип җа­вап бир­де ул.

Бал­кон­нан чүп ыр­гыт­кан­нар­га ад­ми­нист­ра­тив җа­вап­лы­лык ка­рал­ган - 2 мең сум шт­раф. Төп­чек­нең дә чүп бу­лу­ын ис­кә ал­сак, урам­ны бу рә­веш­ле чүп­ләү­че­ләр­гә дә чик ку­е­ла­ча­гы­на шик юк.

Иҗ­ти­ма­гый урын­нар­да тә­мә­ке тар­ту­ны тый­ган за­кон бе­лән ки­леш­мәү­че­ләр дә бар. Аның бе­лән бер дус­лаш­саң, бәй­ле­лек бар­лык­ка ки­лә, шу­ңа да тар­ту­ны таш­ла­вы авыр, ди алар. Дө­рес­тән дә, кай­да гы­на тә­мә­ке тар­тып алыр­га бу­ла соң? Мо­ның өчен кай­бер уч­реж­де­ни­е­ләр­дә (һәм­мә­сен­дә дә тү­гел!) мах­сус урын­нар, бил­ге бул­ды­ры­лыр­га ти­еш. Би­на эчен­дә бул­са, аның вен­ти­ля­ция сис­те­ма­сы эш­лә­ве за­рур. Әле­гә әл­мәт­ле­ләр мон­дый урын­нар бар­лы­гы бе­лән мак­та­на ал­мый. Бул­са да, ул бер­ни­чә урын­да гы­на кү­зә­те­лә.

Бө­тен­дөнья сә­ла­мәт­лек сак­лау оеш­ма­сы мәгъ­лү­мат­ла­ры­на ка­ра­ган­да, тә­мә­ке тар­ту бе­лән бәй­ле авы­ру­лар­дан һәр 6,5 се­кунд са­ен 1, ә елы­на 5 мил­ли­он ке­ше үлә. Бү­ген дөнь­я­да 1,1 мил­ли­ард ке­ше тә­мә­ке тар­та икән. Әле­ге сан­нар за­кон ки­рәк­ле­ге ха­кын­да сөй­ли. Бел­геч­ләр фи­ке­рен­чә, җә­мә­гать урын­на­рын­да тә­мә­ке тар­ту­ны тыю иле­без­дә елы­на 200-300 мең ке­ше­нең го­ме­рен сак­лап ка­лыр­га яр­дәм итә­чәк. Мә­сә­лән, Фин­лян­ди­я­дә шу­ның ише за­кон ка­бул ител­гәч, үлү­че­ләр са­ны 16 ел эчен­дә 70 про­цент­ка ки­ме­гән. Күп­ме го­мер! Ба­ры тик за­кон гы­на кә­газь­дә кал­ма­сын, эш­лә­сен. Те­ма со­ци­аль чел­тәр­дә дә тик­ше­ре­лә. Аля исем­ле як­та­шы­быз ме­нә нәр­сә дип яз­ган: "Ба­зар­да рәт­ләр ара­сын­нан узып бул­мый - ха­тын-кыз са­ту­чы­лар да, ир­ләр дә тар­та. Ха­тын-кыз­лар еш­рак та бу­гай әле. Ба­зар да - җә­мә­гать уры­ны. Бер­кем дә са­ту­чы­лар­га ки­сә­тү яса­мый. Күп­тән тү­гел ге­нә тар­ту­ны тыю ту­рын­да гы­на за­кон ка­бул ител­де югый­сә". Шун­да ук Да­ниэль Шә­ях­мә­тов та: "Кай­чак­лар­да ба­ла­лар бе­лән уза­сың, алар тү­гел, үзең дә тө­тен исе­нә тон­чы­га­сың. Ба­зар ху­җа­сын тә­мә­ке тар­ту уры­ны ясар­га мәҗ­бүр итеп бу­ла­дыр", - дип өс­тәп куй­ган.

Ри­фә Хә­бет­ди­но­ва, укы­ту­чы:

- Бу за­кон күп­тән ки­рәк иде. Подъ­езд­да да тар­та­лар, исе без­гә дә ке­рә. Әти­ем го­мер буе тарт­ты, үп­кә­се бе­лән ки­теп бар­ды. Транс­порт­та яны­ңа ки­леп уты­ра­лар, кай­чак­лар­да тә­мә­ке исе­нә чы­дый ал­мый­ча то­рып ки­тәр­дәй бу­ла­сың. Ул бит бө­тен ки­ем­гә, тән­гә се­ңә. Бу­ла­чак әни­ләр­нең тә­мә­ке­не дус итү­е­нә кай­гыр­мый­ча мөм­кин­ме соң?! Бәл­ки хә­зер алар­ның са­ны ки­ми баш­лар.

Бу­лат Шә­фи­гул­лин, те­ле­о­пе­ра­тор:

- Бу соң­гы ва­кыт­та ка­бул ител­гән за­кон­нар­ның иң ях­шы­сы дип исәп­лим. Ни өчен без сә­ла­мәт­лек­кә за­рар­лы бул­ган тә­мә­ке тө­те­не ис­нәр­гә һәм мо­ңа тү­зеп то­рыр­га ти­еш әле. Кай­чак­лар­да ун ке­ше бер сүз әй­тә ал­мый­ча бер тар­ту­чы янын­да ба­сып то­рыр­га мәҗ­бүр. Аң­ла­та баш­ла­саң, сүз кө­рәш­те­рү­гә әве­ре­лә. Сә­ла­мәт­лек­лә­ре ту­рын­да уй­ла­ма­са­лар, тарт­сын­нар, тик ке­ше­ләр янын­да тү­гел.

Ири­на Апа­ча­е­ва